НАҚШИ ТОҶИКОН ДАР ҒАЛАБА БАР ФАШИЗМ

Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941–1945) яке аз муҳимтарин рӯйдодҳои таърихии асри ХХ буда, дар сарнавишти тамоми халқҳои собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ нақши ҳалкунанда бозид. Ин ҷанг на танҳо муқовимати низомӣ байни ду қудрат — Олмони фашистӣ ва Шӯравӣ буд, балки мубориза барои адолат, озодӣ ва ояндаи инсоният маҳсуб мешуд. Тоҷикон ҳамчун як қисми ҷудонашавандаи халқи Шӯравӣ дар ин набард саҳми арзанда гузоштанд.

Ҳуҷуми ногаҳонии нерӯҳои фашистии Олмон 22-юми июни соли 1941 боиси оғози ҷанги мудҳиш ва фоҷиабор гардид. Ҳадафи аслии фашистон нобуд сохтани давлатдории Шӯравӣ ва тасарруфи манобеи он буд. Баъд аз чанд рӯзи аввал маълум гардид, ки ин ҷанг кӯтоҳ нахоҳад буд ва тамоми халқҳои иттифоқӣ, аз ҷумла тоҷикон, бояд дар мубориза иштирок намоянд.

Дар давоми чор соли ҷанг халқи советӣ беш аз 20 миллион нафарро талаф дод. Ва ин танҳо маълумоти тасдиқшуда аст. Ҳоло бисёре аз манбаъҳо иддао доранд, ки шумори воқеии кушташудагон беш аз 40 миллион нафар аст. Бузургтарин задухӯрди низомӣ дар асри 20 буд. Ҷанги хунинро Германияи фашистӣ бо сардории Адолф Гитлер оғоз намуд. Қушунҳои рейхи севум 22 июни соли 1941 ба хоки СССР ҳуҷум карданд. Ҷанги байни ду давлат дар таърих ҳамчун Ҷанги Бузурги Ватанӣ оғоз шуд. Тоҷикистон он вақт дар ҳайати Иттифоқи Советӣ буд. Дар қаламрави Тоҷикистон амалиёти низомӣ сурат нагирифтааст, вале ҷумҳурӣ мо ба яке аз марказҳои сафарбаркунӣ табдил ёфт. Бояд зикр намоем, ки захми истилогарони фашистӣ ҳанӯз ҳам хуншор аст. Дар он солҳои сахт тамоми мамлакатҳо ба муборизаи зидди душман муттаҳид шуда буданд. Бинобар ин Рӯзи Ғалаба хамчун иди оддӣ не, балки Иди бузургест, ки мазмуни зиёд дорад. Ин рӯзи ёдбуди кушташудагон аст. Ин эҳтиром ба қаҳрамонони зинда аст. Ин ҷашн шодии халқи озодшуда ва як ёдгории абадӣ барои ҷавонон аст.

Бояд ҷавонон донанд, ки Ғалабаи бузург бо чӣ арзиш ба даст омадааст. Он мисли ҳар як ҷашни бузург таърих ва анъанаҳои худро дорад. Маҳз 9 май соли 1945 қушунҳои фашистӣ таслим шуданд. Бори нахуст ба ифтихори ин ҳодиса рӯзи 24 июн дар Маскав дар Майдони Сурх, Паради Ғалаба баргузор шуд. Дар парад техникаи ҳарбӣ низ ширкат дошт. Аввалин паради бахшида ба Ғалабаи Бузург ана ҳамин тавр гузашт. Бо вуҷуди ҳама чиз, ин аввалин ҷашни Рӯзи Ғалаба буд. Аз ба охир расидани Ҷанги Бузурги Ватанӣ 79 сол гузашт, вале корнамоии бузурги миллионҳо нафар ҷанговарон дар шуури мардум зинда аст.

Бо вуҷуди он ки бештар аз ним аср моро аз ин санаи таърихӣ ҷудо мекунад, он чӣ азобу уқубати кашидаи халқро аз хотира тоза кардан мумкин нест. Ҳудуди 300 ҳазор сокини Тоҷикистон дар ҷабҳаҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ меҷангиданд, ки 92 ҳазор нафари онҳо кушта ё бедарак шудаанд. 65 нафар ба гирифтани унвони Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ, 15 нафар дорандаи пурраи ордени «Шуҳрат» гардиданд, 55 ҳазор нафар бо ордену медалҳо мукофотонида шуданд.Ҷанги Бузурги Ватанӣ, чор соли мудҳиши дуру дарозе, ки аскарҳо ва афсарони ҷавон бо нидои “Ба Пеш” ба ҳуҷум гузаштанд. Зеро онҳо ВАТАНРО аз сидқи дил дӯст доштанд нагузоштанд душман ба Ватан ҳуҷум кунад. Хушбахтона нагузоштанд, ҳаёти як кишвари азимро аз ҳам ҷудо кунанд садҳо офарин мегӯем. Ҷанговарони советӣ сарзамини худ, падару модарон, бародарону хоҳарон, дӯстдухтарони худро қаҳрамонона муҳофизат карданд.

Албатта, хеле душвор буд, ҳатто онҳо аз хандак баромадан метарсиданд, зеро ба тири тупҳои зиёд дучор мешуданд, вале ҳамеша ба хатти фронт мерафтанд ва ба чашмони марг рост нигоҳ мекарданд. Онҳо барои озод кардани сарзамини мо аз душманони манфур, ки ногаҳон ба мамлакати мо ҳуҷум карданд, мубориза мебурданд. Дар тули дахсолаҳо Рӯзи Ғалаба, дар баробари он ки иди бузург ва рамзи корнамоии халқи советӣ боқӣ мемонад, дигаргуниҳо ба амал омад. Аниқтараш, чизе тағйир ёфт, аммо чизе ҳамчун арҷгузорӣ ба анъана бетағйир монд. Яъне ҷанговарон, ветеранҳои мо то имрӯз дар ёду хотирҳо боқӣ монданд.

Баъзе аз чеҳраҳои шинохтаи тоҷикон дар ҷанг инҳоянд:

• Саидқул Турдиев — қаҳрамоне, ки бо фидокорӣ дар набардҳои муҳими фронт иштирок намуд.

• Неъмат Қараев — сардори дастаи снайперҳо, ки садҳо душманро маҳв сохтааст.

• Туғрал Шарифов — танкисте, ки дар муҳорибаҳои шадиди фронти Сталинград ҷонфидоӣ кардааст.

• Исмоил Ҳамзаалиев — иштирокчии муҳорибаҳои Берлин, ки дар барасмиятдарории таслимшавии нерӯҳои фашистӣ иштирок дошт.

Нақши тоҷикон танҳо ба саҳнаи фронт маҳдуд набуд. Дар ақибгоҳ низ саҳми мардуми Тоҷикистон назаррас буд. Дар корхонаҳои шаҳри Душанбе, Ленинобод (ҳозира Хуҷанд), Кӯлоб ва дигар манотиқ истеҳсоли маҳсулоти ҳарбӣ, либос ва лавозимоти низомӣ ташкил карда шуд. Ҳазорҳо нафар занон, наврасон ва пиронсолон бо меҳнати шабонарӯзии худ ҷабҳаро дастгирӣ намуданд.

Ғайр аз он, Тоҷикистон мизбони даҳҳо ҳазор кӯдакони ятим, захмиён ва гурезаҳое шуд, ки аз манотиқи ишғолшудаи дигар ҷумҳуриҳо ба он ҷо интиқол дода мешуданд. Ин низ як намунаи олии инсондӯстӣ ва садоқат ба арзишҳои башарӣ буд.

Ҷанги Бузурги Ватанӣ мактаби фидокорӣ, ваҳдат ва дӯстии халқҳо гардид. Тоҷикон, ҳамчун як қисми ҷудонашавандаи халқи Шӯравӣ, бо матонат, ҷасорат ва меҳанпарастии худ дар таъмини ғалаба саҳми назаррас гузоштанд. Номи қаҳрамонони тоҷик дар саҳифаҳои таърих бо ҳарфҳои заррин сабт гардидааст ва барои наслҳои оянда намунаи ибрат хоҳад буд.

Маҳз ҳамин нукта аст, ки ҳамасола бо ташаббуси бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қаҳрамонони тоҷик, ки дар ин ҷанги хонумонсузи фашисти ватани худро ҳимоя кардаанд қадрдонӣ карда мешаванд.

Раҳимзода Алишер Орзу директори Институти математикаи ба номи А.Ҷӯраеви Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон